Elektrolity są podstawowymi składnikami naszego organizmu – są to związki chemiczne dobrze rozpuszczalne w wodzie, które posiadają zdolność przewodzenia elektrycznego. Wykazują szereg istotnych właściwości z punktu widzenia prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ich obecność jest niezbędna do sprawnego działania mięśni, serca i układu nerwowego. Niedobór elektrolitów spowodowany może być nadmiernym poceniem się oraz wyczerpaniem fizycznym, szczególnie w okresie letnim, kiedy na termometrach królują wysokie temperatury, jak również spożywaniem zbyt małej ilości wody w połączeniu ze złym odżywianiem się. Organizm pozbywa się zapasów cieczy, czego skutkiem jest właśnie wspomniane zachwianie równowagi elektrolitów. Poniżej przedstawiamy poszczególne parametry i wskazówki jak interpretować wyniki badań medycznych elekrolitów, normy i wartości referencyjne.
Chlor
|
| Inne nazwy i skróty: |
Cl, Chlorki, Chlorine, Jony chlorkowe |
| Opis: |
Chlor jest głównym anionem płynu pozakomórkowego organizmu w której znajduje się około 87% całej puli chloru ustrojowego. Zawartość chloru w organizmie zależy od jego podaży z pożywieniem oraz utraty z moczem, wydzielinami czy wydalinami przewodu pokarmowego. Najczęściej zmiany stężenia chloru przebiegają podobnie ze zmianami sodu. |
| Normy |
95-105 mmol/l |
| Powyżej normy: |
Zwiększony poziom chloru (hiperchloremia) we krwi występuje: w stanach nadmiernej utraty czystej wody przez płuca, skórę, przewód pokarmowy, nerki, w czasie biegunek, przez przetoki trzustkowe, żółciowe, w nadczynności przytarczyc, w pierwotnej nadczynności przytarczyc, w czasie stosowania inhibitorów anhydrazy węglanowej, w przypadku nadmiernej podaży jonu chlorkowego (chlorowodorek lizyny, argininy, cholestyramina), wchłanianiem chlorku amonowego zawartego w moczu u osób z przetoką moczowodowo-jelitową, w stanach chorobowych przebiegających ze zmniejszeniem stężenia białka we krwi. |
| Poniżej normy: |
Zmniejszony poziom chloru (hipochloremia) we krwi występuje: w stanach nadmiernej utraty sodu, w czasie wymiotów i biegunek (utrata chloru z treścią pokarmową), w przewlekłej kwasicy oddechowej. |
^ powrót na górę strony ^
Fosfor
|
| Inne nazwy i skróty: |
P, Fosforany, Phosphorus |
| Opis: |
Fosfor w organizmie znajduje się w kościach (85%), mięśniach (6%), w innych tkankach (9%), a tylko 1% fosforu ustrojowego znajduje się w płynie pozakomórkowym. Poziom w osoczu zależy od wchłaniania w jelicie, odkładania i uwalniania z kości i wydalania przez nerki. Fosforany są najważniejszym anionem śródkomórkowym oraz składnikiem związków wysokoenergetycznych. Stężenie fosforu w organizmie ludzkim jest zależne od podaży fosforanów z pokarmami, stopnia ich wchłaniania w przewodzie pokarmowym i wydalania ich z moczem. |
| Normy |
Dorośli: 0,81-1,62 mmol/l (2,5-5mg/dl)
Dzieci: 1,3-2,26 mmol/l (4-7 mg/dl) |
| Powyżej normy: |
Wartości podwyższone są spowodowane przez zmniejszone wydalanie przez nerki wywołane ostrą i przewlekłą niewydolnością nerek, niedoczynność przytarczyc, zwiększone uwalnianie z komórek u chorych z ciężkimi urazami lub infekcjami, nadmierny wysiłek fizyczny, kwasica przebiegająca z odwodnieniem, rozpad komórek nowotworowych spowodowanych intensywną chemioterapią, nadmierne wchłanianie fosforu spowodowane przedawkowaniem witaminy D. |
| Poniżej normy: |
Wartości obniżone są spotykane są w wyniku przemieszczenia do komórek (po wyprowadzeniu ze śpiączki cukrzycowej), niedoborem w diecie lub stosowanie leków alkalizujących, podczas biegunki, nadmiernym przemieszczaniem fosforanów z przestrzeni pozakomórkowej do komórek (chorzy z oparzeniami lub po ciężkich urazach, chorzy na cukrzyce z kwasicą ketonową, zasadowicą oddechową), zwiększonym wydalaniem z moczem, niedostatecznym wchłanianiem fosforanów w przewodzie pokarmowym, przez stosowanie diuretyków, pierwotnej lub wtórnej nadczynności przytarczyc. |
^ powrót na górę strony ^
Magnez
|
| Inne nazwy i skróty: |
Mg, Magnesium |
| Opis: |
Magnez to bardzo ważny składnik w każdym żywym organizmie. Magnez jest niezbędny do produkcji ponad 300 różnych enzymów, do przesyłania informacji wzdłuż nerwów i do tego, by mięśnie się rozkurczały. Wszystkie wewnętrzne części ludzkiego ciała, zwłaszcza serce, nerki i mięśnie potrzebują go do prawidłowej pracy. Wykorzystują go także kości i zęby w fazie rozwoju oraz na etapie normalnego funkcjonowania. Inne ważne cechy magnezu to aktywizacja enzymów, wytwarzanie energii, regulacja poziomu wapnia, miedzi, cynku, potasu, witaminy D i innych składników odżywczych w organizmie. Jeśli poziom magnezu jest niski, poziom ww. substancji często jest również niski. |
| Normy |
0,7-1,0 mmol/l |
| Powyżej normy: |
Wzrost stężenia mogą spowodować: przedawkowanie preparatów magnezu, ostrą i przewlekłą niewydolność nerek, odwodnienie. |
| Poniżej normy: |
Obniżenie poziomu magnezu może wynikać z zaburzonego wydalania go w nerkach albo wchłaniania w jelitach. Stężenie magnezu może być jednym z badań wykonywanych w celu oceny ciężkości schorzenia nerek lub niewyrównanej cukrzycy. Oznaczanie stężenia magnezu we krwi pomaga też w rozpoznawaniu zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Niskie stężenie magnezu we krwi może sugerować choroby przewodu pokarmowego, np. chorobę Crohna, niedoczynność przytarczyc, ostre zapalenie trzustki, przerzuty nowotworowe do kości, a w przypadku ciężarnych zatrucie ciążowe. |
^ powrót na górę strony ^
Potas
|
| Inne nazwy i skróty: |
K, Potassium |
| Opis: |
Jest dominującym kationem płynu wewnątrzkomórkowego. W płynie zewnątrzkomórkowym znajduje się mniej niż 2% całkowitej puli potasu. Potas przemieszcza się z przestrzeni wewnątrz- do zewnątrzkomórkowej i w kierunku odwrotnym, w zależności od jego stężenia w płynie zewnątrzkomórkowym, od stanu równowagi kwasowo-zasadowej, od aktywności procesów metabolicznych. Przy interpretacji wyniku analizy należy szczególnie uwzględnić stan kliniczny pacjenta. |
| Normy |
3,5-5,0 mmol/l (mEq/l) |
| Powyżej normy: |
Wzrost stężenia – hiperkalemia (zwykle jest wynikiem upośledzonego wydalania potasu z moczem oraz nadmiernego uwalniania potasu z komórek) – może być spowodowany: zmniejszeniem objętości płynu pozakomórkowego, nadmiernym uwalnianiem potasu z komórek, wywołanym rozpadem tkanek, wzmożoną degradacją białek i glikogenu (głodzenie, niewyrównana cukrzyca), niedotlenieniem tkanek, kwasicą metaboliczną lub oddechową, zmniejszonym nerkowym wydalaniem, ostrą niewydolnością nerek, pierwotną niedoczynnością kory nadnerczy (choroba Addisona), leczeniem indometacyną, Kaptoprilem. |
| Poniżej normy: |
Spadek stężenia – hipokalemię (która najczęściej jest wynikiem nadmiernej utraty potasu przez przewód pokarmowy lub drogą nerek) mogą wywołać: długotrwałe wymioty, biegunki, przetoki jelitowe i żołądkowe, kwasica metaboliczna, pierwotny hiperaldosteronizm, działanie hormonów kory nadnerczy i ich syntetycznych pochodnych, leki moczopędne, kwasica kanalikowa, zmniejszona produkcja jonu wodorowego w komórkach kanalika nerkowego, zwiększone wydalanie potasu, zaburzona funkcja kanalików nerkowych, przemieszczanie potasu z płynu pozakomórkowego do komórek – po obciążeniu glukozą, po podaniu insuliny, szczególnie w kwasicy cukrzycowej, przy leczeniu testosteronem, przy zwiększonej syntezie białek, w alkalozie metabolicznej. Niedostateczna podaż potasu występuje najczęściej u chorych po zabiegach operacyjnych, odżywianych przez sondę lub pozajelitowo. |
^ powrót na górę strony ^
Sód
|
| Inne nazwy i skróty: |
Na, Sodium |
| Opis: |
Jest dominującym kationem płynu pozakomórkowego. Utrzymanie stałej ilości sodu w osoczu krwi to wynik hormonalnej regulacji nerkowego wydalania sodu i wody. |
| Normy |
135-145 mmol/l (mEq/l) |
| Powyżej normy: |
Wzrost stężenia powodują: odwodnienie hipertoniczne zmniejszona podaż wody, nadmierna utrata wody poprzez nerki, zaburzenia funkcji kanalików nerkowych, cukrzyca niewyrównana, diureza osmotyczna, nadmierna utrata wody przez skórę, nadmierne pocenie, nadmierna utrata wody przez płuca, hiperwentylacja, nadmierna utrata wody przez przewód pokarmowy, biegunki (szczególnie u niemowląt), nadmiar sodu w organizmie zwiększona podaż sodu, nadmierne podawanie pozajelitowe, zmniejszone wydalanie sodu, niewydolność nerek, obniżona filtracja kłębkowa, pierwotny hiperaldosteronizm, wtórny hiperaldosteronizm, prawokomorowa niewydolność serca, zespół nerczycowy, marskość wątroby, zwężenie tętnicy nerkowej, hiperkortyzolemia. |
| Poniżej normy: |
Spadek stężenia wywołują: niedobór sodu w organizmie nadmierna utrata sodu przez nerki, leczenie diuretykami, niedobór hormonów kory nadnerczy, nadmierna utrata sodu przez skórę (obfite pocenie, oparzenia), nadmierna utrata sodu przez przewód pokarmowy (wymioty, biegunki), przetoki, zmniejszona podaż sodu, przewodnienie hipotoniczne – zwiększona pozajelitowa podaż płynów, zmniejszone wydalanie wody, niewydolność nerek, niedobór kortizolu, zwiększona sekrecja wazopresyny, używanie leków stymulujących sekrecję i działanie wazopresyny. |
^ powrót na górę strony ^
Wapń
|
| Inne nazwy i skróty: |
Ca, Calcium |
| Opis: |
Wapń jest pierwiastkiem, który w organizmie bierze udział w neurotransmisji bodźców w mięśniach szkieletowych i w mięśniu sercowym oraz w procesach krzepnięcia krwi. Ponad 99% wapnia znajduje się w kościach a pozostała część w płynach zewnątrz – i wewnątrzkomórkowych. Około 40% wapnia w osoczu pozostaje związana z białkami, głównie albuminą, około 10% występuje w postaci cytrynianów, mleczanów, fosforanów a pozostałe 50% stanowi wapń zjonizowany, wolny. Wapń zjonizowany ma decydujące znaczenie kliniczne i diagnostyczne. Stężenie wapnia zależy od jego podaży z pokarmem, stopniem wchłaniania z jelit, mobilizacją z kości oraz stopniem wydalania z moczem przy czym witamina D i hormon przytarczyc – parathormon zwiększają wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego, pobudzają jego mobilizację z kości oraz hamują jego wydalanie z moczem. |
| Normy |
2,1-2,6 mmol/l (8,5-10,5mg/dl) |
| Powyżej normy: |
Zwiększony poziom wapnia występuje: w nadmiernym wchłanianiu wapnia z przewodu pokarmowego, w nadmiernym uwalnianiu wapnia z kości, w zbyt małym wydalaniu wapnia z moczem. |
| Poniżej normy: |
Zmniejszony poziom wapnia w surowicy krwi (hipokalcemia) występuje: w zaburzeniach syntezy parathomonu – hormonu przytarczyc, w niedoborze witaminy D i jej aktywnych metabolitów, w upośledzeniu wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, w nadmiernym odkładaniu się wapnia w tkankach, w nadmiernej utracie wapnia z moczem, w niedoborze magnezu. |
^ powrót na górę strony ^
