Mocz – zwany inaczej uryną, jest to płyn wytwarzany w nerkach i wydalany z organizmu. Mocz zawiera produkty przemiany materii bezużyteczne lub wręcz nawet szkodliwe dla organizmu. Ze względu na dużą przydatność w rozpoznawaniu chorób badanie ogólne moczu jest jednym z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych: nerek (np. kłębuszkowe lub śródmiąższowe zapalenie nerek), dróg moczowych (np. zakażenie, kamica, nowotwory), powikłań tzw. chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość; w tych przypadkach zaleca się wykonywanie badania w regularnych odstępach czasu (zwykle raz w roku), chorób tzw. układowych, dotyczących licznych narządów (np. toczeń trzewny, inne choroby tkanki łącznej), często wchodzi w zakres tzw. badań podstawowych (podobnie jak morfologia krwi, OB), wykonywanych okresowo w celu wczesnego wykrycia często występujących chorób lub oceny ogólnego stanu zdrowia (np. badania pracownicze). Poniżej przedstawiamy poszczególne parametry i wskazówki jak interpretować wyniki badań medycznych moczu, normy i wartości referencyjne.
Bakterie
|
| Inne nazwy i skróty: |
Bacteria |
| Opis: |
Obecność bakterii w moczu opisuje się, używając określeń: pojedyncze, nieliczne, dość liczne, liczne. Posiew moczu w celu identyfikacji bakterii wykonuje się jedynie u kobiet w ciąży, noworodków i niemowląt, cukrzyków, przy zakażeniach nawrotowych. |
| Normy |
Nieobecne |
| Powyżej normy: |
Obecność bakterii może świadczyć o zakażeniu któregoś z odcinków układu moczowego – cewki moczowej, pęcherza, miedniczki nerkowej lub nerek. |
^ powrót na górę strony ^
Białko
|
| Inne nazwy i skróty: |
Protein |
| Opis: |
Badanie na obecność białka ma na celu określić ilość oraz rodzaje białek w moczu. Zwykle białko nie jest obecne w moczu. Dzieje się tak dlatego, że nerki zachowują wszystkie duże cząsteczki (np. białka) i filtrują tylko mniejsze zanieczyszczenia. Nawet niewielkie ilości białek nie przedostają się do moczu, gdyż są wchłaniane przez organizm i wykorzystywane, jako źródło energii. Czasami jednak, mimo iż nerki są zdrowe, białka pojawiają się w moczu w momencie, gdy ich stężenie we krwi jest zbyt wysokie. Jeśli natomiast nerki są chore, białka pojawią się w moczu, nawet gdy ich poziom we krwi jest prawidłowy. W warunkach prawidłowych u osób zdrowych dobowe wydalanie białka z moczem nie przekracza 250 mg, z czego 1/3 stanowią albuminy. |
| Normy |
poniżej 250 mg/dobę |
| Powyżej normy: |
Jeśli pojawi się przejściowo może świadczyć o podwyższonej temperaturze, przemarznięciu, znacznym wysiłku fizycznym. Kiedy utrzymuje się w moczu dłużej może to świadczyć o problemach z nerkami lub z drogami moczowymi. Patologiczny białkomocz może świadczyć o niewydolności układu krążenia, nadciśnieniu tętniczym, chorobach przebiegających z gorączką, zatruciach, szpiczaku mnogim (białko Bence-Jonesa), zespole hemolitycznym. |
^ powrót na górę strony ^
Bilirubina
|
| Inne nazwy i skróty: |
Billirubin |
| Opis: |
Bilirubina jest końcowym produktem przemiany barwnika krwi hemu uwolnionego wcześniej z hemoglobiny w śledzionie, wątrobie lub szpiku kostnym w procesie niszczenia czerwonych ciałek krwi. We krwi bilirubina występuje głównie w połączeniu z albuminą i w tej postaci nie przesącza się przez kłębki nerkowe. |
| Normy |
Bilirubina całkowita: poniżej 1,1mg/dl
Bilirubina związana: poniżej 0,3 mg/dl |
| Powyżej normy: |
Wzrost stężenia bilirubiny całkowitej występuje w żółtaczce, w ciąży i u noworodków. Wzrost stężenia bilirubiny związanej (estryfikowanej) występuje w wirusowym zapaleniu wątroby, w uszkodzeniu wątroby na skutek zatrucia, w marskości wątroby, w chorobach metabolicznych, w cholestazie wątrobowej, pomaga również w różnicowaniu typów żółtaczek. |
^ powrót na górę strony ^
Ciała ketonowe
|
| Inne nazwy i skróty: |
Ketones |
| Opis: |
Ciała ketonowe są końcowym produktem powstającym podczas rozpadu kwasów tłuszczowych. Zalicza się do nich: kwas acetylooctowy, aceton, kwas beta – hydroksymasłowy. Miejscem produkcji i wydzielania do krwi ciał ketonowych jest wątroba. |
| Normy |
Nieobecne |
| Powyżej normy: |
Obecność ciał ketonowych świadczy o zaburzeniach przemiany węglowodanowej i tłuszczowej, a przede wszystkim o źle leczonej cukrzycy. W jednorazowej próbce moczu obecność ciał ketonowych jest najczęściej efektem stanu gorączkowego, wymiotów, głodzenia, a także przy stosowaniu diety bogatotłuszczowej. |
^ powrót na górę strony ^
Cukier (Glukoza)
|
| Inne nazwy i skróty: |
Glucose |
| Opis: |
Glukoza to jeden z węglowodanów, który ma duże znaczenie w wielu procesach komórkowych, zwłaszcza jako związek energetyczny. Glukoza w prawidłowym moczu występuje jedynie w śladowych ilościach, gdyż jest całkowicie resorbowana przez kanaliki nerkowe. |
| Normy |
Nieobecny |
| Powyżej normy: |
Występowanie w kilku kolejnych analizach świadczy o cukrzycy. Jeśli u osoby chorej na cukrzycę stwierdza się cukier oznacza to, że cukrzyca jest nieprawidłowo leczona. Obecność glukozy może też świadczyć o upośledzeniu funkcji kanalików lub cewek nerkowych. |
^ powrót na górę strony ^
Kreatynina
|
| Inne nazwy i skróty: |
Creatinine |
| Opis: |
Wapń jest pierwiastkiem, który w organizmie bierze udział neurotransmisji bodźców mięśniach szkieletowych i mięśniu sercowym oraz procesach krzepnięcia krwi. ponad 99% wapnia znajduje się kościach a pozostała część płynach zewnątrz – wewnątrzkomórkowych. około 40% osoczu pozostaje związana z białkami, głównie albuminą, 10% występuje postaci cytrynianów, mleczanów, fosforanów pozostałe 50% stanowi zjonizowany, wolny. zjonizowany ma decydujące znaczenie kliniczne diagnostyczne. stężenie zależy od jego podaży pokarmem, stopniem wchłaniania jelit, mobilizacją kości wydalania moczem przy czym witamina d hormon przytarczyc parathormon zwiększają wchłanianie przewodu pokarmowego, pobudzają mobilizację hamują wydalanie moczem. |
| Normy |
7-18 mmol/24 h (800-2000 mg/24 h)
lub
124-230 µmol/kg/24 h (14-26mg/kg/24 h) |
| Poniżej normy: |
Przy prawidłowej czynności nerek ilość kreatyniny w moczu jest wielkością stałą i zależną od masy mięśniowej. Zmniejszenie ilości wydalanej kreatyniny z moczem jest najczęściej wynikiem ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek. |
^ powrót na górę strony ^
Krwinki białe (Leukocyty)
|
| Inne nazwy i skróty: |
White blood cells |
| Opis: |
Krwinki białe to inaczej leukocyty. Podwyższoną ilość leukocytów w moczu określamy leukocyturią lub ropomoczem. Z ropomoczem mamy do czynienia, gdy mocz zawiera leukocyty w takiej ilości, że powodują one zmianę barwy, zmętnienie oraz specyficzny zapach moczu. |
| Normy |
0-5 krwinek w polu widzenia (wpw) |
| Powyżej normy: |
Stwierdzenie w polu widzenia 10 i więcej leukocytów przemawia za istnieniem leukocyturii, tj. zwiększonego wydalania krwinek białych. Jest ono wynikiem przenikania krwinek białych do moczu w jakimkolwiek odcinku układu moczowego. Najczęstszą przyczyną są ostre i przewlekłe bakteryjne zakażenia układu moczowego. Zwiększona ilość leukocytów może być spowodowana przez śródmiąższowe zapalenie nerek jako wynik reakcji na leki (np. aminoglikozydy, cefalosporyny, tuberkulostatyki, sulfonamidy, leki diuretyczne, cyklofosfamid, niesterydowe leki przeciwzapalne, fenacetyna, sole litu, azatiopryna), toksyny, jady egzogenne, czynniki fizyczne. Ponadto może być spowodowane przez duży wysiłek fizyczny, stany gorączkowe, odwodnienie, przewlekła niewydolność krążenia, zmiany zapalne narządów sąsiadujących z układem moczowym. |
^ powrót na górę strony ^
Kwinki czerwone (Erytrocyty)
|
| Inne nazwy i skróty: |
Red blood cells |
| Opis: |
Krwinki czerwone to inaczej erytrocyty. |
| Normy |
0-3 krwinki w polu widzenia (wpw) |
| Powyżej normy: |
Krwiomocz, podobnie jak białkomocz, jest bardzo częstym objawem chorób układu moczowego. Źródłem krwinkomoczu (niewielka, niewidoczna dla oka utrata krwinek czerwonych) lub krwiomoczu może być uszkodzenie zarówno nerki, jak też każdego odcinka dróg moczowych. Najczęstszą, najbardziej popularną przyczyną jest kamica nerkowa, a szczególnie atak kolki nerkowej. Obecność powyżej 10 krwinek w polu widzenia mogą sugerować też gruźlicę, zaburzenia krzepnięcia krwi, niewydolność krążenia, marskość wątroby. Zwiększona zawartość krwinek czerwonych może być też spowodowana stosowaniem leków – pochodnych dikumarolu i heparyny. Czasem krwiomocz może być spowodowany domieszką krwi miesiączkowej, urazem dróg moczowych w czasie wykonywania niektórych badań inwazyjnych. W tych przypadkach krwiomocz określany jest jako rzekomy. |
^ powrót na górę strony ^
Kryształy
|
| Inne nazwy i skróty: |
Crystals |
| Opis: |
W moczu osób zdrowych występują kryształy: kwasu moczowego i moczanów, szczawianu wapnia, fosforanu wapnia, węglanu wapnia, oraz fosforanu magnezowo-amonowego. Wielokrotne stwierdzenie w moczu chorego tylko jednego rodzaju kryształów |
| Normy |
Nieobecne |
| Powyżej normy: |
Kryształy cystyny świadczą o cystynurii, kryształy tyrozyny świadczą o tyrozynurii towarzyszącej uszkodzeniu miąższu wątroby, obecność kryształów leucyny – w ostrym zaniku miąższu wątroby, obecność kryształów ksantyny jest wynikiem niedoboru oksydazy ksantynowej – enzymu, szczawiany, obecność szczawianu wapnia w moczu, która może być przyczyną rozwoju kamicy nerkowej, obecność leków – dowodzi ich stosowania, co ma znaczenie diagnostyczne w przypadku zatruć. |
^ powrót na górę strony ^
Kwas moczowy
|
| Inne nazwy i skróty: |
Uric acid |
| Opis: |
Kwas moczowy to organiczny związek chemiczny, który powstaje jako końcowy produkt rozkładu tzw. zasad purynowych. Zbyt wysokie stężenie kwasu we krwi może zwiastować chorobę nerek lub zatrucie np. alkoholem. |
| Normy |
1,5-4,5 mmol/24 h (250-750 mg/24 h) |
| Powyżej normy: |
Zwiększony poziom kwasu moczowego występuje w nadmiernej podaży zasad purynowych, wzmożonej syntezie zasad purynowych, w ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, po niektórych lekach moczopędnych, w zatruciu tlenkiem węgla, ołowiem, w nowotworach. Zmniejszone wydalanie kwasu moczowego występuje w niedoborze oksydazy ksantynowej w czasie stosowania diety ubogopurynowej. |
| Poniżej normy: |
Zmniejszenie stężenia kwasu moczowego może nie być znaczące klinicznie. Obserwuje się je w przypadku: choroby Wilsona, zespołu Fancniego, ksantynurii, w nowotworach np. ziarnicy złośliwej, szczpiczaku mnogim. |
^ powrót na górę strony ^
Mocznik
|
| Inne nazwy i skróty: |
Urea |
| Opis: |
Mocznik jest związkiem azotowym będącym końcowym produktem przemiany białkowej w organizmie. Jest syntetyzowany w wątrobie i wydalany z moczem. |
| Normy |
333-583 mmol/24 h (20-35 g/24 h) |
| Powyżej normy: |
Podwyższona zawartość mocznika wskazuje ma stosowanie diety bogatobiałkowej, odwodnienie, niewydolność nerek. |
^ powrót na górę strony ^
Wałeczki
|
| Inne nazwy i skróty: |
Urinary casts |
| Opis: |
Wałeczki to cylindryczne twory powstające w cewkach nerek, są one zbudowane z białek, tłuszczu oraz elementów komórkowych. Wyróżnia się kilka typów wałeczków. Rodzaj wałeczków pomaga w rozpoznaniu istniejącej choroby nerek. Obecność wałeczków w moczu nie zawsze jednak świadczy o uszkodzeniu nerek. Mogą one równie dobrze występować u chorych gorączkujących lub po dużym wysiłku fizycznym, podobnie – brak wałeczkomoczu nie wyklucza istnienia nefropatii. |
| Normy |
Nieobecne |
| Powyżej normy: |
Poszczególne rodzaje wałeczków mają znaczenie: szkliste mogą być obecne w moczu po wysiłku fizycznym, w stanach podgorączkowych, w toksycznym podrażnieniu nerek, ziarniste świadczą o uszkodzeniu miąższu nerek, leukocytowe zawierają leukocyty, zazwyczaj towarzyszą odmiedniczkowemu zapaleniu nerek, erytrocytowe zawierają erytrocyty lub ich fragmenty, mogą pojawiać się w kłębuszkowym zapaleniu nerek, nabłonkowe zawierają komórki cewek nerkowych mogące świadczyć o ich uszkodzeniu, woskowe zazwyczaj pojawiają się w przebiegu ciężkiego uszkodzenia nerek, tłuszczowe mogą pojawić się w zespole nerczycowym. |
^ powrót na górę strony ^
